De Theedoos: een ingang om kennis over armoede te delen

Luc van Calmthout (27) werkt tegenwoordig als productontwerper bij KLM. Hij ontwikkelt applicaties die het personeel op Schiphol gebruikt om hun werk goed te kunnen doen. Eerder dacht hij als student van de vakgroep Industrial Design van de TU Delft mee over alternatieve manieren om bewoners in armoede te bereiken. Na een poosje meegekeken te hebben bij het buurtteam, Al Amal en de gemeente, verzon hij ‘De Theedoos”. Een eerste versie van dit product ontwikkelde hij in overleg met onder andere bezoekers van Al Amal.
Al Amal fungeerde samen met de gemeente als de ‘trekker’ van dit initiatief. Daarnaast waren het buurtteam, U-Centraal en de Armoedecoalitie erbij betrokken.
Luc woont met zijn partner en met kat Miep in Amsterdam-West. Hij groeide op in een fijn, rustig straatje in Amsterdam-Noord, een stadsdeel dat bekend staat als een arme buurt. Zijn ouders hadden het echter prima voor elkaar.
De komende tijd zal deze theedoos aan verschillende organisaties worden uitgeleverd. In dit artikel wordt de doos in het spotlicht gezet, in de hoop dat er vooral veel gebruik van wordt gemaakt!

Je bent betrokken bij het initiatief De Theedoos. Waar hebben we het over?

“Ik ben in 2021 voor mijn afstuderen in dit project gerold. Ik studeerde destijds aan de Technische Universiteit in Delft, aan de faculteit Industrieel Ontwerpen. Tijdens die studie leerde ik veel over het maken van mooie, fijn bruikbare producten, maar ik wilde voor mijn afstuderen graag aan een project werken dat eveneens maatschappelijke impact had. Iets waar mensen écht een stapje mee vooruit zouden komen.
Zo kwam ik in contact met stichting Al Amal en de gemeente Utrecht. Samen met hen heb ik gekeken hoe we de – vaak complexe – hulp op het gebied van armoede wat beter benaderbaar konden maken voor Utrechters die langdurig in armoede leven. Daarvoor ging ik in gesprek met verschillende spelers in het veld: de vrouwen die Al Amal helpt, hun begeleiders, wijkcoaches, medewerkers bij de gemeente, enzovoorts. Ik voerde veel gesprekken met het doel om beter te begrijpen hoe we deze groep meer in hun kracht konden zetten.
Het was tijdens een sessie bij Al Amal, dat het kwartje viel. Al kletsend probeerde ik meer te leren over hun situatie, levens, en behoeften. Ik merkte dat de vrouwen best zenuwachtig waren om dit met mij te bespreken. Ikzelf was dat ook, omdat ik zo graag iets goeds wilde doen voor hen. Toen we even pauze namen, zag ik dat de groep zich ontspande. Ze werden erg zorgzaam: gaven mij muntthee en wat lekkers, en begonnen vrijuit te kletsen. Ik vroeg me naderhand af, wat ik ermee zou kunnen doen. Hoe kon ik dit moment van veiligheid gebruiken als ingang tot een waardevol gesprek over armoede?

Zo zag ’De Theedoos’ het licht. In de doos zitten theezakjes met teksten erop die gaan over onder meer omgaan met geldzorgen. Het is een laagdrempelige manier om het gesprek op gang te brengen, de kennis en kunde die binnen de stad bestaat rondom armoede bespreekbaar te maken en daarbij het taboe beetje bij beetje af te breken. De theedoos maakt gebruik van een moment van ontspanning en connectie om kennis uit te wisselen en versterkt zo bestaande netwerken in de wijk. Want als je met elkaar over je problemen praat, merk je hoe veel ervaringsdeskundigheid er om je heen bestaat!”

Hoe zou deze doos het beste tot zijn recht komen denk je?

“In situaties waar mensen in een veilige sfeer met elkaar een kopje thee kunnen drinken – met nadruk op het woordje veilig. De doos is bedoeld om mensen aan het denken te zetten en hen iets te leren. Zonder hen daarbij te forceren iets te doen of delen waarbij ze zich niet op hun gemak voelen. Of het nou leidt tot een gesprek binnen een groep, of iemand alleen aan het denken zet: de vragen en statements brengen mensen steeds een stapje verder op hun weg uit de armoede.”

Wanneer is dit initiatief voor jou geslaagd?

“Het grootste en misschien wel pijnlijkste inzicht dat ik tijdens mijn project kreeg, is hoe stressvol armoede kan zijn. Ik leerde hoe het mensen verlamde, en hun kans op groei daarmee afvlakte. Ik vind dat dit project al geslaagd als er – misschien heel cliché – bij één iemand de stress iets afneemt, doordat hij/zij inziet er niet alleen voor te staan. Zelfs al leren we maar een paar mensen iets dat hen net een stapje op weg helpt, zijn al de inspanningen het waard geweest!”

Wat is jouw relatie met armoede?

“Dit project heeft me veel geleerd over armoede. Als student had ik ‘t op dat moment niet zo breed, maar de impact die armoede op je leven heeft, heb ik zelf (gelukkig) nooit beleefd. Door mezelf in deze context te plaatsen heb ik een harde realiteit leren kennen, die me eerder vreemd was. Het heeft me ertoe gezet me meer te ontfermen over de mensen in mijn omgeving en het heeft me veel begrip opgeleverd voor allerlei mensen die in een grote stad leven. Ik denk dat we veel baat zouden hebben bij wat meer begrip voor elkaar, zodat we elkaar beter kunnen helpen waar nodig.”

Wat is het beste advies dat je ooit kreeg?

“’Don’t make the right decision; make the decision right.’ Vroeger kon ik flink piekeren, en afwachtend zijn in het maken van keuzes. Deze quote hielp me: je weet immers nooit wat de toekomst brengt, en onze hersenen zijn verder niet goed in er een realistisch beeld van te schetsen. Ik probeer zodoende altijd te doen wat goed voelt, in plaats van eindeloos te piekeren over wat te doen. Als iets verkeerd uitpakt, lossen we dat wel weer op.”

Hoe denk jij over ‘Life is like a cup of tea. It’s all in how you make it’?

“Lastig! Ik ben zelf een rasoptimist, maar als ik iets heb geleerd tijdens dit project is het wel dat je niet altijd invloed hebt op je eigen situatie. Er bestaan zoveel factoren die je van je pad kunnen duwen, en dat gebeurt bij de een vaker dan bij de ander. Ik denk wel dat je veel invloed hebt op hoe je weer terugkomt op je pad. Het draait vaak om hulp durven vragen aan anderen. Dat heb ik geprobeerd uit te dragen in dit project: we staan er samen sterker voor. Wat dat betreft is het leven eigenlijk meer als een ‘pot of tea’: namelijk het beste als je deelt(!).”