Een college met impact!

Onlangs vond er iets bijzonders plaats in de Utrechtse Uithof: voor het eerst leverden ervaringsdeskundigen een bijdrage aan een college over gezondheidsverschillen. Een belangrijke oorzaak voor die verschillen: het beleid sluit niet aan bij de leefwereld van mensen. Hiervoor zijn ervaringskennis en ervaringsdeskundigheid onmisbaar. 
Na afloop bleken studenten dusdanig enthousiast te zijn, dat er werd gevraagd om vaker ervaringsdeskundigen uit te nodigen binnen het universitaire onderwijs. Eén studente zei dat ze zich nu nog gemotiveerder voelde, omdat ze inzag dat de thema’s binnen de sociale wetenschappen er écht toe doen….
Jantien van Berkel werkt als universitair docent en onderzoeker bij de Universiteit Utrecht, bij de afdeling Interdisciplinaire Sociale Wetenschap: Public Health.

Wat is jouw link naar de Armoedecoalitie?

“Ik ken verschillende mensen van de Armoedecoalitie. Als eerste ken ik Monica van Midden, als ervaringsdeskundige betrokken bij het onderzoek van Margret Fransen naar de emotionele impact van armoede, waar ik weer de begeleider van ben. En via haar ben ik in contact gekomen met Annelies Neutel. Maar ik ken de Armoedecoalitie vooral via Liesbeth Rox. Haar ken ik weer uit onze Adviesraad bestaande uit mensen die ervaring hebben met armoede.
Deze raad hebben we anderhalf jaar geleden opgericht bij de universiteit. We komen maandelijks bij elkaar en bespreken telkens diverse onderwerpen, die gerelateerd zijn aan de wetenschap, bijvoorbeeld de interpretatie van interviews, maar eveneens welke onderzoeksonderwerpen relevant zijn. De Adviesraad is opgericht, omdat ondanks allerlei initiatieven de afgelopen jaren de gezondheidsongelijkheid in Nederland alleen maar groter wordt. We doen blijkbaar niet de goede dingen op dat gebied. Door met de Adviesraad samen te werken, geven we ervaringskennis een prominente plek bij het doen van onderzoek. Op die manier willen we de leefwereld van mensen centraal stellen, en uiteindelijk eraan bijdragen dat we de goede dingen ondernemen om gezondheids-ongelijkheid te verkleinen.
Verder mocht ik een keer tijdens een bijeenkomst met ervaringsdeskundigen van de Armoedecoalitie een gesprek leiden aan de hand van stellingen over de inzet van ervaringsdeskundigheid.”

Kun je iets vertellen over het college in mei?

“In het kader van het vak ‘ISW in de Praktijk: bestrijding van sociale problemen’ gaf ik die dag samen met Liesbeth Rox en Saskia Brandwijn een hoorcollege over ‘Gezondheidsgelijkheid’. In dat vak zitten 400 eerstejaarsstudenten, die elke week werken aan een hedendaags onderwerp op beleidsmatig gebied. In het kader van dit vak leren ze onder andere hun eerste beleidsnota te schrijven. In plaats van een beleidsmedewerker van een gemeente uit te nodigen, vroeg ik Liesbeth en Saskia om als ervaringsdeskundigen hun perspectief te delen. Ik heb cijfermatig afgetrapt met het schetsen van het probleem (de 20% armste mensen komen 8 á 9 jaar eerder te overlijden, en leven 24 jaar korter in goede gezondheid dan de rijkste mensen), en het in kaart brengen van het huidige beleid en de tekortkomingen ervan.
In aansluiting heeft Liesbeth verteld over haar eigen ervaringen. Daarmee kreeg ze de hele zaal stil: iedereen was in de ban van haar verhaal. Vervolgens heeft ze uitgelegd wat ervaringsdeskundigheid is, en wat de waarde ervan is voor de totstandkoming – maar vooral de uitwerking- van beleid. Zij sprak tot slot heel helder de ‘take home message’ uit, dat de studenten later in hun beroepspraktijk toch vooral ook ervaringsdeskundigen zouden moeten betrekken.
Toen heeft Saskia de complexiteit van het systeem besproken, en de denkbeelden en verwachtingen die mensen hebben. Zij heeft tot slot een opdracht bedacht, die studenten moesten inleveren. Studenten werden gevraagd drie getallen tussen de 1 en 20 te noteren. Deze getallen correspondeerden met omstandigheden waarmee een inwoner te maken kan hebben zoals niet aangeboren hersenletsel, zwangerschap, angstklachten etc. Studenten moesten voorts reflecteren op hoe beleid zou uitpakken voor iemand die in die combinatie van deze omstandigheden verkeerde. Dit werd overigens heel ingewikkeld gevonden – met name de combinatie van drie factoren binnen één persoon -, maar dat geeft wel het belang aan van de oefening. Het is nou eenmaal de realiteit dat mensen vaak niet binnen één ‘hokje’ passen, maar meerdere aandoeningen, aandoeningen c.q. variaties hebben.”

Hoe kwam je hiertoe?

“Veel studenten die we opleiden komen later terecht op een positie als beleidsmaker. Veelgehoorde kritiek op het huidige beleid is, dat het gemaakt wordt door mensen die wel heel ver afstaan van de mensen op wie het uiteindelijk betrekking heeft. Dé reden om ervaringsdeskundigen te betrekken bij beleidsontwikkeling. 
Om deze toekomstige beleidsmakers al in een vroeg stadium kennis te laten maken met de leefwereld van hun doelgroep, hebben we nu de eerste voorzichtige stap gezet in het betrekken van ervaringsdeskundigen in het onderwijs.”

Wat hoop je ermee te bereiken?

“Ik hoop heel erg dat het betekenisvol betrekken van ervaringsdeskundigen in de dagelijkse praktijk van de beleidsmakers van de toekomst iets vanzelfsprekend wordt.”

En hoe is het je bevallen?

“Van collega’s hoorde ik positieve geluiden. En er kwam zelfs een groepje studenten napraten, waaronder iemand die aangaf soortgelijke ervaringen te hebben en zich zodoende gezien voelde, en iemand die aangaf op basis van het college keuzevakken te gaan veranderen. Volgens mij hebben Liesbeth en Saskia een enorme impact gehad. Natuurlijk valt er nog veel te leren over hoe je ervaringsdeskundigheid op een goede manier inzet in het onderwijs. Maar ik hoop van harte dat we samen dat leerproces aan kunnen gaan. Wat mij betreft blijft het niet bij dit ene college!”

Wat heb je onlangs zelf nog geleerd?

“Uit de nabespreking van het college heb ik geleerd, dat te maken krijgen met onverschilligheid of desinteresse misschien nog wel pijnlijker kan zijn dan te maken krijgen met weerstand of vooroordelen.”

Waar valt jouw mond van open?

“Wanneer men de groeiende ongelijkheid in Nederland wil afschuiven op het individu. Daar snap ik niks van, het is immers nu wel bekend dat het niet zo werkt!”

Klik hier voor meer informatie over de adviesraad.